Suchergebnisse

Het debat over de toekomst van de sociale zekerheid stond in de twintigste eeuw in het teken van twee kernvragen: wie komen er aanmerking voor sociale zekerheid en hoe moeten wie die zekerheid precies inrichten? Vanaf eind jaren zeventig komt dit model stevig onder druk te staan. Intussen is het stelsel een stuk soberder geworden en het beslag op de collectieve middelen grofweg gehalveerd. Vanaf eind jaren negentig diende zich een nieuw debat aan. Daarbij ging het om ontwikkelingen in de arbeidsmarkt met grote consequenties voor de sociale zekerheid: internationalisering, automatisering en flexibilisering van de arbeidsmarkt. In het afgelopen decennium is steeds voelbaarder geworden dat veel zekerheden die vroeger als zekerheid golden, dat niet meer zijn, of niet meer als zodanig beleefd worden. Het is deze zoektocht die centraal staat in het project 'Toekomst sociale zekerheid'.

Het sociale zekerheidssysteem is voortdurend aan veranderingen onderhevig. De laatste jaren ligt de nadruk daarbij vooral op meer
eigen verantwoordelijkheid van burgers en minder collectiviteit. Bij de
kwetsbare groepen in de samenleving kan dit tot onzekerheid leiden.
Dit hoofdstuk schetst een situatie van groeiende polarisatie tussen
enerzijds een aantal bevolkingsgroepen die voldoende hulpbronnen
hebben om zich goed te redden, en anderzijds enkele groepen
waar problemen leven op het vlak van gezondheid, werkloosheid en
armoede. Inzicht in de achterliggende scheidslijnen tussen hoger- en
lageropgeleiden, tussen mensen met en zonder functionele netwerken
en tussen etnische groepen is van belang om te verkennen welke rol het
overheidsbeleid de komende tijd zal en kan spelen bij het beslechten
van de kloof tussen kansarmen en kansrijken en het vergroten van de bestaanszekerheid.

Bij zekerheid wordt meestal gedacht aan gevaren die van buitenaf komen. Om zich tegen dergelijke risico's te verdedigen ontwikkelt elke samenleving
betrouwbare voorzieningen. Denk aan het vormen van een dijkenstelsel,
een leger of een verzorgingsstaat. Maar hoe onszelf te beschermen
tegen gevaren die van binnen uit komen? Daarvoor heeft de mensheid in
de loopt van haar geschiedenis uiteenlopende oplossingen bedacht. Omdat
veel jagers en verzamelaars vormen van animisme omarmen, zoeken
ze bescherming in het ritueel. Omdat religie in boerensamenlevingen
doorgaans belangrijk is, kan het geloof in God voor innerlijke zekerheid
zorgen. Kenmerkend voor moderne burgers daarentegen is dat ze veel
vertrouwen in zichzelf stellen en geloven dat de eerdere arrangementen
niet meer nodig zijn. Dat komt op een gevaarlijke illusie neer, gegeven de
innerlijke onzekerheid waar we vandaag de dag mee worstelen.

Sociale zekerheid dient de bestaanszekerheid te garanderen. Maar bestaanszekerheid is een steeds groter begrip geworden, dat ook te
maken heeft met vraagstukken van identiteit en veiligheid. Door grote
migratiebewegingen veranderde in relatief korte tijd, vooral in de grote
steden, de samenstelling van de bevolking. Daarnaast werd veiligheid een
steeds groter thema, enerzijds door de reële toename van de problemen,
anderzijds door een groeiend maatschappelijk onbehagen. De zekerheid
van het bestaan is niet alleen een materiële kwestie, maar heeft steeds
meer te maken met het wegvallen van (veronderstelde) vanzelfsprekendheden.
Daarbij is de afstand tussen publieke sector en burgers gegroeid.
Het komt erop aan de zekerheid weer meer rond burgers te organiseren.
De vervreemdende werking van de instituties zal moeten worden omgezet in nieuwe arrangementen van kleine zekerheden.

De ontwikkeling van de sociale zekerheid in de afgelopen eeuw vertoont het beeld van een grote golf: een snelle opgaande beweging na de Tweede
Wereldoorlog, gevolgd door een halvering van de uitgaven sinds 1984.
De neergaande beweging in de afgelopen dertig jaar was het gevolg van
de financiële onhoudbaarheid van het stelsel, de verstorende werking
op de arbeidsmarkt, de ongewenste morele gevolgen van te genereuze
sociale zekerheid en veranderingen in preferenties van de burgers. Als
gevolg van de ingrijpende hervormingen die zijn doorgevoerd, hebben
deze argumenten voor de toekomst aanzienlijk aan kracht ingeboet.
Toch is het aannemelijk dat het sociale stelsel nog verder zal worden
geprivatiseerd, doordat de burgers hun vertrouwen in de overheid als
verzekeraar hebben verloren en liever hun eigen buffers opbouwen. Er is
echter ook een alternatief toekomstscenario denkbaar waarin de overheid
weer een grotere rol bij de inkomensbescherming van burgers gaat spelen.

Migratie en sociale zekerheid worden vaak gezien als onmogelijk koppel; migranten drukken op de schatkist en ze ondermijnen de solidariteit
die nodig is voor sociale zekerheid. Daarom wordt vaak gezegd dat er
een keus gemaakt moet worden: of een muur om het land of een muur
om de verzorgingsstaat. Maar dat is niet nodig. Migratie heeft een ander,
veel diverser gezicht gekregen. Veel migranten komen om te werken,
komen vaker uit Europa en patronen van vestiging en terugkeer bestaan
naast elkaar. Of arbeidsmigratie de overheidsfinanciën en de solidariteit
ondermijnen, ligt aan het type migratie en het type sociale zekerheidsstelsel.
Daarom is het wel nodig om aanpassingen te maken, zowel aan
de kant van het migratiebeleid als aan de kant van de sociale zekerheid.

Sociale investeringen staan in veel Europese landen op de beleidsagenda. Hierbij gaat het om een omslag van klassiek herverdelend sociaal beleid
naar activerend sociaal beleid. Hoewel deze agenda een verlaging van de
armoede beoogt, vrezen sommigen juist voor averechtse effecten. Uit vergelijkende
studies blijkt dat sociaalinvesteringsbeleid vooralsnog weinig
effect heeft gehad op de ontwikkeling van de Europese armoedecijfers.
Een verklaring hiervoor lijkt te zijn dat in de meeste landen – mede door
het optreden van de financiële crisis – de verschuivingen in de uitgaven
van traditioneel naar activerend sociaal beleid betrekkelijk beperkt in
omvang zijn. Echter, vanwege politiek-economische redenen en trends
als verdergaande economische globalisering, is het goed denkbaar dat
sociale investeringen in de toekomst een belangrijker plek krijgen in sociale stelsels.

In dit hoofdstuk wordt verkend hoe sociale zekerheid in een postindustriële samenleving er uit zou kunnen zien. Eerst worden de economische en
maatschappelijke ontwikkelingen die gepaard gaan met postindustrialisering
in kaart gebracht. Vervolgens wordt onderzocht welke problemen
het bestaande stelsel van sociale zekerheid ondervindt in de open
diensten- en kenniseconomie die is ontstaan. Er worden na deze verkenning
een tiental uitgangspunten geformuleerd voor de vormgeving van
sociale zekerheid. Centraal hierin staan gedeelde verantwoordelijkheden,
risicodeling en een zekere maatschappelijke solidariteit. Tot slot wordt
bij wijze van gedachte-experiment verkend wat de tien uitgangspunten
betekenen voor de vormgeving van regelingen voor werkloosheid en
arbeidsongeschiktheid in een open samenleving.

Lang ging het debat over de toekomst van de sociale zekerheid vooral over de vraag wat er aan technische aanpassingen aan het stelsel aangebracht
moeten worden. Inmiddels dienen zich twee fundamentelere vragen
aan. Allereerst lijkt het stelsel niet meer per definitie sociale zekerheid
te bieden omdat het idee over wat zekerheid is, zelf aan verandering
onderhevig is: inkomenscompensatie is niet per definitie de hoogste vorm
van zekerheid. Ten tweede ontwikkelt de moderne economie zich op
een manier die steeds minder past bij het stelsel van sociale zekerheid:
contracten zijn steeds minder permanent, de termen werkgever en werknemer
zijn steeds minder passend en werken en leren zijn steeds minder
te scheiden. Verkend wordt langs welke wijze het stelsel zich zou moeten
ontwikkelen om een adequaat antwoord te zijn op deze ontwikkelingen.

Vanouds gaven sociale partners hun doelen rond arbeidsmarkt en inkomenszekerheid vorm via afspraken binnen sectoren. Hun rol bij de
werknemersverzekeringen is echter verdwenen en het sectorale arbeidsvoorwaardenoverleg
verliest aan betekenis. Er komt in de regio echter
een nieuwe werkelijkheid op van boards en valleys, waar overheden,
kennisinstellingen en bedrijfsleven afspraken maken met het oog op
innovatie, verdienvermogen en werkgelegenheid. Het aantal platforms
groeit en hun agenda dijt uit. Zij stimuleren de innovatiekracht van de
regio met projecten en investeringen. Geholpen door regelingen als
Techniekpact, Sectorplannen en Regionaal Investeringsfonds krijgen
deze boards ook een human capital agenda. Daarmee zijn ze een nieuwe
speler geworden op het domein van werkzekerheid en sociale zekerheid.
Ze bieden ook nieuwe kansen voor werkgeversorganisaties en vakbonden.

In het stelsel van sociale zekerheid van de toekomst wordt eigen kapitaalopbouw belangrijker in verhouding tot collectief verzekeren. Niet
alleen legt de overheid risico's steeds meer bij de burger, ook neemt de
behoefte aan maatwerk en eigen regie door de burger toe. Zekerheid en
sparen worden onderdeel van financiële planning over levensloop. Dit
stelt nieuwe eisen aan het stelsel van sociale zekerheid, met een spilfunctie
voor de kapitaalgedekte aanvullende pensioenen. Met name is er
behoefte aan grotere flexibiliteit en meer ruimte voor maatwerk. Daarbij
passen ook modernere vormen van sturing van het individueel gedrag.
Meer 'zacht paternalisme' door gerichte keuze-architectuur in plaats van
het ouderwets 'hard paternalisme' van verplichte uniforme regelingen.
Dit betekent niet dat alle sociale verzekeringen vervangen worden door
sparen: voor grote individuele ('idiosyncratische') risico's en voor risico's
laat in het leven – zoals ouderenzorg – blijft verzekeren essentieel.

Hoe komt het toch dat onze relatief genereuze verzorgingsstaat vaak geen effectieve hulp biedt aan mensen die de voorzieningen het hardst nodig hebben?
Waardoor belanden velen dus ondanks hulp keer op keer in schulden,
armoede en isolement? Aan de hand van ervaringen van eenouder gezinnen
(i.c. moeders) in de bijstand betogen we dat deze mismatch een gevolg is van
de impliciete voorwaarden van de verzorgingsstaat. De (materiele) sociale
zekerheid die de verzorgingsstaat biedt, is slechts toereikend bij een solide
basis van emotionele en relationele veiligheid. Alleenstaande bijstandsmoeders
(en waarschijnlijk ook andere multiprobleemgezinnen) ontberen deze.
Daardoor komt de (materiële) zekerheid die de verzorgingsstaat biedt, niet
tot zijn recht. We besluiten met voorstellen om de benodigde relationele en emotionele zekerheid in het stelsel een plaats te geven.

Frontmatter -- Contents -- Preface -- 1. Development aid in a changing context -- 2. The development aid split -- 3. Understanding development -- 4. Measuring development -- 5. Designing development aid -- 6. The task ahead -- 7. Being more specific: professionalizing aid -- 8. A broader perspective: looking beyond aid -- 9. Conclusion -- References

The world is changing, and so is the unquestioning belief that development policies are always right. Instead of focusing on the rather limited notion of poverty, this book aims to deepen our understanding of the broad issue of development. What are the drivers of development? What new issues have arisen due to globalization? And what kind of policies contribute to development in a world that is changing rapidly? The articles in this book provide insight into the muddled trajectories of development on various continents and rethink the notion of development in a globalizing, interdependent world. Taken together, the still fuzzy contours of a paradigm shift emerge from the 'Washington Confusion'. Development can no longer be the ambitious, moral project based on a standard model of economic European or American modernization. 'Doing better' means being less moralistic, more modest and pragmatic, and taking seriously the path dependencies and social realities that exist in each country. - 'Goed doen' kan een stuk beter volgens de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Niet armoedebestrijding maar ontwikkeling zou de doelstelling moeten zijn van ontwikkelingssamenwerking. Het 'beter doen' betekent bovendien minder moraliseren, bescheidener en pragmatischer interveniC+ren, minder voorschrijven hoe het moet en maatwerk leveren. Landen moeten hun eigen ontwikkelingspad volgen, niet het onze. Deze verkenning is de opmaat voor een rapport over de toekomst van ontwikkelingssamenwerking dat in het najaar verschijnt.

Development aid has become the subject of much discussion. Why do we give aid, and does it help? What do we know about the development paths being taken by various countries, or the possibilities of helping them to achieve their goals from outside? How relevant is development aid now that remittances and foreign direct investments have increased as a result of globalization? When does aid have more negative than positive effects? What is the significance of shifting power relations in the world? And do policies focusing on issues like climate, migration, financial stability, knowledge, trade and security not have a greater impact than aid on the development opportunities of poor countries? These questions inspired the Dutch Scientific Council for Government Policy (wrr) to examine what form development aid should take in the era of globalization. At the start of 2010, on the basis of over 500 interviews with experts and an extensive literature survey, the wrr presented its far-reaching recommendations. In October 2010, the new Dutch government decided to use the report as the basis of a thorough modernization of its development policy. This book is based on the wrr report. It builds on the many responses to the report, resulting in more elaboration on specific lines of reasoning, coverage of new themes and more comprehensive analyses, without changing the core of the original report.